Msze Święte
Msze Święte w niedziele:
10:00 12:00 15:00
Transmisje Mszy Świętych >>>
Liturgia Dnia

Katolickie Radio Diecezji Płockiej

Gość Niedzielny

Diecezjalne Duszpasterstwo Młodzieży

Caritas Diecezji Płockiej

Wyższe Seminarium Duchowne w Płocku

Centrum Psychologiczno-Pastoralne Metanoia

Księgarnia Diecezjalna

Płocki Instytut Wydawniczy

Fundacja SCALAM


Nowa Ewangelizacja
Diecezji Płockiej





Większość kolęd to utwory bardzo stare, liczą sobie 200 albo 300 lat. A mimo to nie są zabytkami, słuchanymi od czasu do czasu tylko w salach koncertowych. Są wciąż żywe, chętnie je śpiewamy, jak najnowsze przeboje. Moda na nie nigdy nie przeminie.

Niektóre przypominają uroczyste hymny kościelne, inne – wzruszające kołysanki albo wesołe przyśpiewki. Mają archaiczne melodie i słowa, z których część wyszła już z użycia we współczesnym języku. Tajemnica ich popularności to jeszcze jeden sekret tej wspaniałej, cichej nocy.

Rzymska nazwa

Słowo “kolęda” wydaje się bardzo słowiańskie. W rzeczywistości pochodzi z łaciny. W starożytnym Rzymie słowo calenda oznaczało pierwszy dzień miesiąca. Z tej okazji, zwłaszcza gdy pierwszy dzień miesiąca był jednocześnie pierwszym dniem roku, składano sobie życzenia i śpiewano okolicznościowe pieśni. Nie miały one oczywiście nic wspólnego z późniejszymi kolędami, ale nazwa została w średniowieczu zapożyczona z tej rzymskiej tradycji. Początek roku przypadał zresztą nie 1 stycznia, jak obecnie, lecz na wiosnę – w marcu.

Kolędy, czyli pieśni o tematyce Bożonarodzeniowej, zaczęły powstawać prawdopodobnie dopiero w XIII wieku. Wcześniej ludowa pobożność skupiała się przede wszystkim na potędze i wszechmocy Boga, a nie na tym, że stał się On człowiekiem. Nawet przedstawienia Chrystusa ukrzyżowanego są w sztuce wczesnośredniowiecznej rzadkie. Ludowa pobożność bliższa naszej wrażliwości narodziła się dopiero u schyłku średniowiecza. Wtedy pojawiły się znane nam dzisiaj tradycje świątecznej szopki, jasełek czy właśnie śpiewania kolęd. Najstarsze kolędy przypisuje się św. Franciszkowi. Niestety nie dotrwały do naszych czasów.

Kolędy średniowieczne i renesansowe: kościelne hymny

Najstarsze kolędy nie różniły się od innych kościelnych pieśni. Słowa były napisane po łacinie, a melodia przypominała kościelny hymn. W XVI wieku zaczęto je tłumaczyć na język polski. Kilka takich najstarszych kolęd dotrwało do naszych czasów i wciąż je śpiewamy. Najbardziej znaną spośród nich jest “Anioł pasterzom mówił”. Polski tekst z XVI w. jest tłumaczeniem z łaciny średniowiecznego utworu “Dies est laetitiae” (strofa: “Angelus pastoribus”). Melodia pochodzi z II poł. XVII w.

Średniowieczne korzenie (“Puer natus in Bethleem” z XIV w.) ma również kolęda “Dzieciątko się narodziło”:., przetłumaczona w XVII w.

Kolędy barokowe: kołysanki, pastorałki

Z XVII i XVIII wieku pochodzi mniej więcej połowa popularnych kolęd. Wiele z nich ma charakter kołysanek, pełnych ciepła. Z tego okresu pochodzą “Gdy śliczna Panna Syna kołysała”:., “Lulajże Jezuniu”:., “Jezus malusieńki”:., “Oj maluśki”:.. Barok (zwłaszcza wiek XVIII) przyniósł także kolędy z motywami pasterskimi. W sztuce późnego baroku tematyka pasterska (tzw. po francusku “fête champêtre”) stała się modna. Powstały wtedy “Dzisiaj w Betlejem”:., “Przybieżeli do Betlejem pasterze”:., “Wśród nocnej ciszy”:., “My też, pastuszkowie”:., “Pasterze mili”:..

Sławni autorzy

Większość znanych kolęd to dzieła anonimowe, ale niektóre napisali ludzie znani. Autorem popularnej kolędy “W żłobie leży”:. jest prawdopodobnie Piotr Skarga (prawdziwe nazwisko Powęski) (1536-1612), jezuita, teolog i pisarz, pierwszy rektor Akademii Wileńskiej, nadworny kaznodzieja Zygmunta III Wazy, słynący ze wspaniałych kazań.

Kolędę “Bóg się rodzi”:. napisał natomiast Franciszek Karpiński (1741-1825), sławny poeta. Wydał ją drukiem w roku 1792 w śpiewniku “Pieśni nabożne”. Jej oryginalny tytuł brzmi “O narodzeniu Pańskim”. Melodia to najpopularniejszy ówczesny polski taniec – polonez.

Z kolei dziewiętnastowieczna kolęda “Mizerna cicha”:. jest dziełem innego znanego poety, Teofila Lenartowicza (1822-1893). Wydał ją drukiem w roku 1849.

Fryderyk Chopin oddał hołd kolędom umieszczając w swoim Scherzo h-moll fragment “Lulajże Jezuniu”.

Najpopularniejsza kolęda

Większość kolęd jest popularna tylko w jednym kraju. Każdy naród ma swój repertuar. Wyjątkiem jest kolęda “Stille Nacht” (Cicha noc). Zrobiła międzynarodową karierę i jest znana na całym świecie. Przetłumaczono ją na około 300 języków i wszędzie została zaakceptowana.

Po raz pierwszy została wykonana 24 grudnia 1818 r. w kościele św. Mikołaja w Oberndorfie, małej wiosce 10 km na północ od Salzburga (Austria). Autorem słów był ks. Joseph Mohr (1792-1848), wikary w tym kościele. Muzykę napisał Franz Xaver Gruber (1787-1863), organista w tej samej świątyni, a jednocześnie nauczyciel muzyki w sąsiedniej wiosce Armsdorf. Jak podają kroniki ks. Mohr śpiewał tenorem, akompaniując sobie na gitarze, a prof. Gruber – basem. Chórek parafialny powtarzał ostatnie wersy każdej zwrotki. Znacznie później, w 1855 r. Gruber opracował partyturę na sopran i kontralt z towarzyszeniem organów. Pierwszy rękopis tekstu, datowany na 1816 rok, znajduje się w Muzeum w Salzburgu. Mieści się ono przy Steingasse 9, gdzie urodził się ks. Mohr.

Kościół św. Mikołaja niestety nie dotrwał do naszych czasów. Zniszczył go pożar. W roku 1906 ruinę rozebrano. W tym samym miejscu w roku 1937 wybudowano niewielką kaplicę. Witraże w jej oknach przedstawiają twórców kolędy. Pamiątki po kompozytorze znajdują się w miasteczku Hallein, 15 km na południe od Salzburga, dokąd się przeprowadził. W jego domu urządzono muzeum.

Rok liturgiczny 2023/2024

Poczta www

Archiwa