190. rocznica wybuchu Powstania Listopadowego

fot. Kancelaria Sejmu / Aleksander Zieliński

„Polacy! Wybiła godzina zemsty. Dziś umrzeć lub zwyciężyć potrzeba! Idźmy, a piersi wasze niech będą Termopilami dla wrogów!”– wołał ppor. Piotr Wysocki. 190 lat temu, 29 listopada 1830 r., w Warszawie rozpoczęło się Powstanie Listopadowe, największy polski zryw niepodległościowy w XIX.

Insurekcja skierowana była przeciwko Rosji i objęła ziemie Królestwa Polskiego – powstałego po Kongresie Wiedeńskim okrojonego państwa polskiego (z królem carem, konstytucją i armią) – a także część tzw. ziem zabranych: Litwy, Żmudzi i Wołynia. Trwała 10 miesięcy, w czasie których ok. 150 tys. Polaków stawiało opór największej potędze militarnej świata i odnosiło przejściowe, ale istotne sukcesy.

Do powstania doszło w wyniku pogarszającej się sytuacji politycznej w Królestwie Polskim. Carowie z roku na rok rządzili coraz bardziej autorytarnie, gwałcąc kolejne postanowienia konstytucji. W odpowiedzi powstawały tajne organizacje oporu, m.in. w 1828 r. sprzysiężenie w warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty wojskowych, pod dowództwem Piotra Wysockiego, które doprowadziło do wystąpienia przeciw zaborcy.

Sygnałem do rozpoczęcia walk było podpalenie browaru na Solcu. Oddział podchorążych zaatakował wówczas Belweder, podejmując nieudaną próbę pojmania rezydującego w nim wielkiego księcia Konstantego, znienawidzonego wielkorządcy Królestwa. Wieczorem powstańcy zdobyli Arsenał, co umożliwiło uzbrojenie popierającej zryw ludności i w konsekwencji opanowanie rankiem 30 listopada Warszawy.

Gdy 25 stycznia 1831 r. Sejm, po bezowocnych próbach rokowań polskiej delegacji w Petersburgu, podjął uchwałę o detronizacji cara Mikołaja I, oznaczającą zerwanie unii personalnej i ogłoszenie niepodległości, Rosja zareagowała wysłaniem korpusu interwencyjnego.

Zaczęła się wojna, w czasie której doszło do szeregu bitew, a największą i najkrwawszą była ta pod Olszynką Grochowską, gdy polscy żołnierze powstrzymali natarcie wroga na Warszawę. Do historii przeszły też zwycięskie walki pod Wawrem, Dębem Wielkim i Iganiami, jak i zakończona niepowodzeniem wrześniowa obrona stolicy.

Po utracie Warszawy armia polska prowadziła już jedynie działania o charakterze partyzanckim. Za datę zakończenia Powstania Listopadowego przyjęto 21 października 1831 r., gdy poddała się twierdza Zamość. Wraz z upadkiem insurekcji nastąpiło drastyczne ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego i rozpoczęły się prześladowania uczestników powstania.

***

190th anniversary of the November Uprising

“Polish people! The hour of revenge has come. Today we need to die or win! Let us go, and let your breasts be Thermopylae for the enemies!” cried Second Lieutenant Piotr Wysocki. 190 years ago, on November 29, 1830, the November Uprising began in Warsaw, the largest Polish independence uprising in the 19th century.

The insurrection was directed against Russia and took over the lands of the Kingdom of Poland, a truncated Polish state created after the Congress of Vienna (with the tsar king, the constitution and the army), as well as part of the so-called taken lands: Lithuania, Samogitia and Volyn. It lasted 10 months, during which approx. 150,000 Poles resisted the greatest military power in the world and achieved temporary but significant successes.

The uprising took place as a result of the deteriorating political situation in the Kingdom of Poland. Year by year, the tsars ruled in a more and more authoritarian way, violating successive provisions of the constitution. In response, secret resistance organizations were formed, including in 1828 a conspiracy in the Military School of Infantry Cadets in Warsaw, under the command of Piotr Wysocki, which led to an uprising against the invader.

Setting fire to the brewery in Solec was the signal to start fighting. A squad of cadets attacked the Belweder Palace in an unsuccessful attempt to capture the Grand Duke Konstanty residing there, the hated ruler of the Kingdom. In the evening, the insurgents seized the Arsenal, which made it possible to arm the people who supported the uprising and, consequently, to take over Warsaw on November 30.

When on January 25, 1831 the Sejm, after fruitless negotiations of the Polish delegation in St. Petersburg, passed a resolution on the dethronement of Tsar Nicholas I, breaking the personal union and proclaiming independence, Russia reacted by sending an intervention corps.

The war began, during which a series of battles took place, and the largest and bloodiest one was the one near Olszynka Grochowska, when Polish soldiers stopped the enemy attack on Warsaw. The victorious fights at Wawer, Dębe Wielkie and Iganie, as well as the unsuccessful September defense of the capital, also went down in history.

After the loss of Warsaw, the Polish army conducted only guerrilla activities. The date of the end of the November Uprising was assumed on October 21, 1831, when the Zamość fortress surrendered. With the fall of the insurrection, the autonomy of the Kingdom of Poland was drastically reduced and the persecution of the participants of the uprising began.

Źródło: sejm.gov.pl